Το θυμάμαι σαν όνειρο. Ένα μικρό παρκάκι κολλητά με το σχολείο. Είχε πεύκα και μου άρεσε πολύ να σκαρφαλώνω πάνω τους. Κάποια στιγμή θυμάμαι πως εκεί που τρέχαμε όλοι μαζί παρατήρησα πως κάτω από ένα πεύκο κάτι κουνιόταν. Ένα μικρό πουλάκι που είχε πέσει από τη φωλιά του. Τσόνια τα έλεγαν οι παππούδες μου τα μικρά αυτά σπουργιτάκια που μόλις είχαν ξεμυτίσει από το αυγό τους. Θυμάμαι πως έτρεξα το πήρα στα χέρια μου προσεκτικά να μην το πληγώσω.
Και τότε θυμάμαι πως έγινε κάτι απίστευτο. Τα άλλα παιδιά με πλησίασαν και τα μεγαλύτερα αγόρια φωνάζοντας με ενθουσιασμό άρπαξαν το σπουργιτάκι από τα χέρια μου και άρχισαν να τρέχουν. Έτρεχα για να τους φτάσω και θυμάμαι όλα τα παιδιά να έχουν ενθουσιαστεί με αυτό που συνέβαινε. Ο ένας προσπαθούσε να το πάρει από τον άλλο και όλοι μαζί φώναζαν ιδέες για το τι να το κάνουν. Θυμάμαι κι εμένα να τρέχω πίσω τους και να φωνάζω να το ξαναβάλουμε στη φωλιά του.
Κανείς δεν με άκουγε....μέχρι που κάποια στιγμή ένα αγόρι το πήρε και σκαρφαλώνοντας σε ένα πεύκο άφησε το πουλάκι στην διχάλα δυο κλαδιών έτσι ώστε να μην πέφτει. Αμέσως μετά κάποια παιδιά παρατάχθηκαν απέναντι κρατώντας πέτρες στα χέρια τους.
Θυμάμαι να κοιτάζω χωρίς να καταλαβαίνω τι γινόταν μέχρι που έφυγε η πρώτη πετριά. Το μικρό νεογέννητο σπουργιτάκι είχε γίνει ένας ζωντανός στόχος. Φωνές, σκόνη, γέλια...μια αγριάδα στον αέρα!Κάτι είχε αλλάξει! Ζούσα το αδιανόητο!!!
Θυμάμαι την απόγνωση μου.Την αγωνία μου.Θυμάμαι να φωνάζω και τις πέτρες να φεύγουν βροχή κι ύστερα εκείνο έπεσε. Όρμηξαν όλοι ξανά και εγώ μαζί και ξανά το ίδιο...Δεν πρόλαβα...και μετά ξανά και εκείνο ξανάπεσε. Είχε αίματα παντού. Θυμάμαι πως ήμουν έξαλλη. Δεν είχα φωνή πια. Δεν μπορούσαν να με ακούσουν μέσα στον χαμό. Κοιτώντας με πια από μακριά, με βλέμμα ενήλικα θυμάμαι πως δεν έκλαιγα, δεν θύμωνα απλά είχα αγωνία την επόμενη φορά να προλάβω εγώ...
Όταν ξανάπεσε κάτω έτρεξαν και πάλι όλοι μα το πουλάκι χοροπηδώντας πανικόβλητο,κατάφερε και κρύφτηκε ανάμεσα σε πέτρες και ρίζες. Προσπαθούσαν να το βγάλουν έξω με κλαδιά που έβαζαν στην τρύπα με τα χέρια τους...μα εκείνο είχε χωθεί βαθιά...Φωνές, τσιρίδες, σπρωξιές. Γρήγορα βαρέθηκαν κι έφυγαν.
Έμεινα εκεί να προσπαθώ να το τραβήξω και μετά από ώρα τα κατάφερα. Δεν θυμάμαι τίποτε άλλο παρά μόνο την αγωνία, να το ξετρυπώσω. Να το βοηθήσω. Το τύλιξα στη φούστα μου και θυμάμαι το σώμα του γεμάτο αίμα και σκόνη. Τα ματάκια του έκλειναν, το στόμα του ανοιχτό. Ένιωθα ανακούφιση κι απόγνωση. Θυμάμαι πολύ καλά αυτό το συναίσθημα. Το χάιδευα, προσπαθούσα να σκεφτώ τι να κάνω...
Πέθανε στα χέρια μου κι αυτή νομίζω ήταν η πρώτη μου αληθινή επαφή με τη βία!
 |
| photo by Lars on Mars Dead Flowers |
Αυτό που θυμάμαι ως πιο σημαντικό πια ως ενήλικη, είναι πως ποτέ δεν είπε κανείς μας κάτι για αυτό σε κάποιον γονιό μας σαν γυρίσαμε σπίτι όλα τα ξαδέρφια. Σαν να ήταν μέρος μιας άλλης ζωής μέρος του παιχνιδιού. Ούτε μεταξύ μας θυμάμαι το συζητήσαμε μετά...σαν να μην έγινε. Η μνήμη μου είναι τόσο καθαρή για αυτό το συμβάν και το θυμάμαι πάντα το σώμα μου θυμάται εκείνη την αγωνία...Να προλάβω...και μετά μια λύπη Μια βαθιά λύπη...
Αυτό που διαπιστώνω σαν κοιτάζω πίσω είναι πως ενώ μέχρι τότε στην μικρή μου ζωή, είχα δει να γίνονται μπροστά μου βίαιες πράξεις, καθώς ζούσα στην εξοχή ο παππούς μου, το έχω ξαναγράψει, ήταν βοσκός κι είχε ζώα. Έπιανε ποντίκια στη φάκα, έσφαζε κότες, κι αρνιά για το Πάσχα, και λυπόμασταν για αυτό θυμάμαι όλα τα ξαδέρφια, ωστόσο κανένα από αυτά τα περιστατικά που σίγουρα εμπεριείχαν βία, δεν το θυμάμαι έτσι. Με τόση απόγνωση και βαρβαρότητα και νομίζω πως εκείνο το περιστατικό εμπεριείχε αυτό που ονομάζουμε ωμή βία! Βία που ως στόχο είχε την ικανοποίηση, την άγρια εκτόνωση χωρίς συναίσθημα, χωρίς καμία βαθύτερη εμπλοκή, χωρίς ενσυναίσθηση.
Για πολλά χρόνια η βία έγινε μέρος της δουλειάς μου. Είδα τι μπορεί να κάνει σε έναν άνθρωπο!Δουλεύοντας σε θεραπευτικές δομές για άτομα με θέματα εξάρτησης, έπρεπε να έχω ξεκάθαρη στάση απέναντι στην βια στην όποια μορφή της. Ξεκάθαρη στάση όχι μόνο ως θεραπεύτρια μα κυρίως ως άνθρωπος. Δουλεύοντας λοιπόν σε δομές με ανθρώπους όπου η βια ήταν κύριος τρόπος επίλυσης διαφορών αντιλήφθηκα πως ο μόνος τρόπος αποτροπής της βίας ήταν το πλαίσιο. Να δημιουργήσεις λοιπόν ένα πλαίσιο οπού η βια έμενε έξω από αυτό όχι γιατί δεν χωρούσε, μα γιατί δεν χρειαζόταν. Δεν χρειάζονταν ως επιβολή, ως εκφοβιστικό μέσο, ως επίδειξη δύναμης...απλά δεν χρειαζόταν. Αυτό ήταν δύσκολο να το κατανοήσει κανείς στην αρχή μα γρήγορα μόλις έφευγε η βια από την μέση είτε σωματική, είτε λεκτική, ή συναισθηματική οι άνθρωποι άνθιζαν κι έβρισκαν τρόπους επικοινωνίας και συνεννόησης που δεν εμπεριείχαν απειλή ή φόβο. Αυτό φαινόταν μαγικό μα δεν ήταν.Το πλαίσιο απλά εμπεριείχε κανόνες, οι οποίοι στηρίζονταν από την εμπιστοσύνη των ανθρώπων και την μεταξύ τους σχέση, μα πάνω από όλα την σχέση τους με τον εαυτό τους!
Ηταν εντυπωσιακό πως κάποια στιγμή όταν ο μεγάλος μου γιος στην Τρίτη Δημοτικού έφαγε ένα χαστούκι από έναν δάσκαλο, πήγα να μιλήσω μαζί του και δεν μπόρεσα καν να θυμώσω γιατί διαπίστωσα πως βρισκόταν σε απόγνωση. "Είχα 60 παιδιά μου είπε μαζί με μια ακόμη δασκάλα και δεν με άκουγαν με τίποτα πως θα μπορούσα να επιβάλω την τάξη; "
Φαντάστηκα το χώρο στον οποίο δούλευα. Μια θεραπευτική Κοινότητα με πάνω από 80 ανθρώπους που ο καθένας είχε την δική του ιστορία στον χώρο της παραβατικότητας και των ουσιών. Άνθρωποι που ζούσαν για χρόνια στις πιάτσες και στις φυλακές κι επιβίωναν σε περιβάλλοντα αδιανόητης βίας...κι όμως συνυπήρχαν με απόλυτη ηρεμία σε ένα κοινόβιο και παρόλο που κατά διαστήματα υπήρχαν εντάσεις ή περιστατικά απειλής ποτέ δεν χρειάστηκε να διαχειριστούμε βια. Ακόμη και σε θεραπευτικές δραστηριότητες που οι άνθρωποι φαίνεται να έφταναν στο όρια τους ή ακόμη και να τα ξεπερνούσαν! Ποτέ δεν υπήρξε περιστατικό που να μην το χειρίσθηκαν με απόλυτη ψυχραιμία και πάντα με αποχή από κάθε είδους βίας. Πως γίνεται αυτό; Γίνεται αν έχεις εργαλεία!
Γίνεται κι η μαγική λέξη είναι πλαίσιο και κανόνες. Κανόνες που τους έχουμε συμφωνήσει από πριν και είμαστε όλοι σύμφωνοι ακόμη κι αν διαφωνούμε. Κανόνες που ο καθένας από εμάς έχει από την μεριά του, την ευθύνη να διαφυλάξει. Κι αν κάποιος παραβεί τους κανόνες του σπιτιού θα λογοδοτήσει σε όλους. Ένα σπίτι δεν γίνεται να υπάρξει χωρίς κανόνες.
Πολύ συχνά ακούω γονείς και φίλους να λένε πως για να μην φάει το παιδί γλυκό κρύβω τα γλυκά, κρύβω το play station για να μην παίξει, κρύβω το κινητό του για να μην μπορεί να κολλήσει σε αυτό κι αναρωτιέμαι που βρίσκεται η εκπαίδευση πίσω από όλο αυτό...Πουθενά.
Μόλις φεύγουμε από το σπίτι τα παιδιά βρίσκουν ευφάνταστους τρόπους να καταφέρουν αυτό που θέλουν. Κι η νίκη είναι σχεδόν πάντα δική τους και την νιώθουν πελώρια...μα το μήνυμα τελικά, ποιο είναι;
Ας σκεφτούμε ένα φούρνο. Επειδή είναι εκεί κι επειδή μπορούμε, πρέπει να μπουκάρουμε και να πάρουμε το ψωμί; Όχι. Είναι καλή δικαιολογία το ότι μπορεί να πεινάω και να μην έχω χρήματα όμως όχι. Αν κλέψω θα βρω το μπελά μου. Κρύβοντας το κινητό τους στερούμε ένα από τα πιο σπουδαία μαθήματα. Το κινητό είναι εκεί μόνο που εσύ δεν θα το έχεις, όχι γιατί δεν μπορείς, μα γιατί αυτός είναι απλά ο κανόνας του σπιτιού και θα πρέπει να τον σεβαστείς κι εσύ όπως τον σεβόμαστε όλοι. Δεν θα κρύψουμε τίποτε γιατί το μήνυμα δεν είναι κλέψε όταν δεν σε βλέπω, κάνε το κρυφά, το μήνυμα είναι. Μην κλέψεις!Το θέμα δεν είναι να μην σε δω εγώ να το κάνεις, το θέμα είναι να μην το κάνεις γιατί έτσι σε προστάζει η συνείδηση σου.
Με αυτό τον τρόπο εκπαιδεύουμε τα μικρά κι άγουρα ακόμη πλάσματα να ελέγχουν τις παρορμήσεις τους, να υπακούν σε κανόνες, να σέβονται τις αρχές και τα όρια του σπιτιού και της ευρύτερης κοινωνίας που θα ζήσουν Κι αν δεν το κάνουν θα υπάρξουν κυρώσεις γιατί έτσι ορίζει η ίδια μας η κοινωνία κι η ζωή. Κι αν θέλουμε να εκπαιδεύσουμε τα παιδιά μας για ετούτη την κοινωνία που έχει νόμους κανόνες και συνέπειες πρέπει στο σπίτι μας να δημιουργήσουμε ένα ακριβές πλαίσιο της κοινωνίας δικαίου που περιμένουμε να αποδεχθούν, να σεβαστούν και μέσα της να επιβιώσουν.
Ένα σπίτι με αρχές που αποδέχεται και συγχωρεί τα λάθη, αλλά επιβάλει συνέπειες με στόχο την ομαλή αλληλεπίδραση και τον αυτοσεβασμό. Μα κυρίως ένα σπίτι που στηρίζεται όχι στους κανόνες μα στην σχέση και την εμπιστοσύνη γιατί οι κανόνες είναι απλά τα εργαλεία, που θα χρησιμοποιήσουμε γιατί αγαπάμε, σεβόμαστε και πάνω από όλα, εμπιστευόμαστε ο ένας τον άλλο. Οι κανόνες και το πλαίσιο, στηρίζονται στην σχέση μας. Αν δεν υπάρχει σχέση, όλα αυτά φαντάζουν απλά κούφιες και δυσκοίλιες υποχρεώσεις, που πρέπει να βρεις τρόπο να αντισταθείς και να παρακάμψεις.
Είναι δύσκολο...το ξέρω αλίμονο! Το ξέρω καλά. Τα παιδιά μας δοκιμάζουν. Η κοινωνία μας δοκιμάζει, ακόμη κι εμείς δοκιμάζουμε τον εαυτό μας αποδομώντας πολλές φορές το νόημα όλων αυτών των αξιακών αρχών και συστημάτων...Είναι εύκολο να εγκαταλείψεις τις αρχές σου...μα και τόσο επίπονο ταυτόχρονα, όταν έχεις επίγνωση του ποιος είσαι! Όταν θέλεις να σε θαυμάζεις. έχει μεγαλύτερο κόπο όλο αυτό, μα και μεγαλύτερη ανταμοιβή!
Καταλαβαίνω πως η κοινωνία μας πάντα θα δοκιμάζεται. Πάντα θα αμφιβάλουμε για το αν κάνουμε καλά που δεν μιλήσαμε άσχημα γιατί το άξιζε ο παλιομαλάκας, που δεν τον κοπανήσαμε γιατί μας έβρισε ο γελοίος, που δεν τον πλακώσαμε γιατί μας αδίκησε, μας προκάλεσε, μας εξευτέλισε, που δεν τον ταπεινώσαμε γιατί ...το άξιζε!
Η βια είναι βια!Και μόνο αν την αποτάξουμε από την ζωή μας γιατί δεν την χρειαζόμαστε ως μέσο, θα βρούμε αποτελεσματικούς τρόπους συνύπαρξης ή άμυνας που δεν θα εμπεριέχουν βία. Ας μην σκεφτόμαστε εδώ ακραίες καταστάσεις, μιλάμε για την απλή καθημερινή βια στην οποία εκτιθόμαστε όλοι κι όχι για περιπτώσεις απειλής της ζωής μας ή της ζωής κάποιου που αγαπάμε.
Φέρνω πάντα στο νου μου την υπέροχη μας παιδίατρο που σε όλα ήταν εναλλακτική και είχε μια διαλακτικότητα ο τρόπος της, εκτός από τα επικίνδυνα παιχνίδια και τις βίαιες συμπεριφορές όπου ήταν κάθετη! "Καμία ανοχή δεν θα έχεις στην μεταξύ τους βία" μου έλεγε πάντα με αυστηρότητα και τα λόγια της ηχούν πάντα στα αυτιά μου.Καμία ανοχή στη βία, ακόμη κι αν είναι παιχνίδι!
Όμως, αν ζητούμε από τα παιδιά μας να μην χτυπούν θα πρέπει να τα βοηθήσουμε να βρουν τρόπους να αμύνονται και να μην νιώθουν ευάλωτα. Θα πρέπει να τα βοηθήσουμε να βρουν μη βίαια εργαλεία αντιμετώπισης για να νιώθουν αυτάρκης κι ασφαλής. Το να μας επιτεθούν και να μην αμυνθούμε είναι βλακεία. Το να αμυνθούμε με μια επίθεση μας κάνει αυτόματα θύτες και κλιμακώνει την βια. Οπότε θα πρέπει να βρούμε μη βίαιους τρόπους άμυνας κι ουσιαστικής αντιμετώπισης. Το να ζητούμε από τα παιδιά να μην απαντούν με βια είναι το ένα βήμα. Το να τα διδάξουμε πως να απαντούν είναι το δεύτερο και πιο ουσιαστικό! Αλλά πρώτα πρέπει να εκπαιδευτούμε εμείς σε αυτόν τον τρόπο σκέψης κι έκφρασης.
Τον τελευταίο καιρό ακούμε και διαβάζουμε για έντονα περιστατικά βίας. Μαθητές, καθηγητές, γονείς, διαδηλωτές, αστυνομικοί, ομοφοβικοί, σεξιστές, πολέμιοι των εθνικών συμφερόντων...έχει πολλά πρόσωπα η βία. Μα τελικά ένα!
Η βία είναι βία! κι όπως είπε κι ο υπέροχος Isaac Asimov "Η βία είναι το τελευταίο καταφύγιο του ανίκανου!"
Σκέφτομαι κοιτώντας πίσω εκείνη το άγριο τσούρμο που σκότωσαν με πετριές ένα πουλάκι...παιδιά ήταν. Άγουρα, ανώριμα, παιδιά που έκαναν ένα μεγάλο λάθος. Εγώ δεν έκανα εκείνο, αλλά έκανα άλλα λάθη...γιατί όλοι κάνουμε λάθη. Αρκεί να τα αντιλαμβανόμαστε και να τα αλλάζουμε. Γιατί όλοι αλλάζουμε και με την σωστή καθοδήγηση, το σωστό πλαίσιο και την αληθινή φροντίδα αλλάζουμε.Το έχω δει αυτό μέσα από την μεγάλη μου εμπειρία με τα θαύματα τα οποία έχω συναναστραφεί και γνωρίσει. Άνθρωποι που ζούσαν για χρόνια στην απομόνωση και στην φρίκη. Με παρελθόν αδιανόητα σκληρό, που για χρόνια επιβίωναν μέσα σε καταστάσεις μόνιμης απειλής και απόλυτης βίας. Κι όμως άλλαξαν!
Ο κάθε άνθρωπος αν έχει την ευκαιρία να νιώσει ασφαλής και σημαντικός αλλάζει. Άκουσα πρόσφατα μια πολιτική δήλωση, πως δηλαδή "η αναίτια βια δεν χωρά στην αστυνομία"...
Πόσο λάθος έκφραση από μια τόσο σημαντική αρχή και τόσο σημαντική θέση. Αν η βια έχει αιτία λοιπόν δικαιολογείται. Ίσως...
Μα όχι για εμένα! Όχι για τις δικές μας συνθήκες ζωής. Όχι σε μια κοινωνία που ζει σε ειρηνικό καθεστώς. Όχι! Η βία δεν έχει δικαιολογία. Η βια δεν χωρά πουθενά! Η βια είναι εργαλείο επιβολής φόβου. Η βια δεν έχει εκπαιδευτική δύναμη, η βία δεν εξελίσσει, ταπεινώνει, καταστέλλει... Η βια είναι τρομοκρατία! Η βια δεν χωρά πουθενά, παρά μόνο στους εφιάλτες!
Καλημέρα αγαπημένοι δύσκολο θέμα. ξέρω...μα έχουμε όλοι ευθύνη. Όχι μόνο οι γονείς. Όχι μόνο οι δάσκαλοι. Όχι μόνο οι πολιτικοί ...αλλά όλοι εμείς.Οι Άνθρωποι. Οι ζωές μας, οι λέξεις μας, η στάση μας, οι αρχές μας, όλα όσα κάνουμε, δείχνουμε, πιστεύουμε, λέμε, είμαστε...Είμαστε!
Γιατί η βια αν την επιλέξεις σε κάνει κάτι που δεν θέλεις να φαίνεσαι...μα τελικά είσαι! Ένας ακόμη θύτης...Κι όπως είπε κι ο Τσόμσκυ ένα μόνο τρόπος υπάρχει για να σταματήσουμε την τρομοκρατία Να πάψουμε να είμαστε μέρος της.
Ας μεγαλώσουμε ανθρώπους με σεβασμό στην ζωή αγαπημένοι, αλλά πριν από αυτό, ας γίνουμε εμείς αυτοί οι άνθρωποι...
Αυτοί που δεν θα είναι νάνοι των φόβων, μα γίγαντες των ονείρων!
Κατερίνα
